بداء چیست و چه ارتباطی با دعا کردن دارد؟

بداء چیست و چه ارتباطی با دعا کردن دارد؟

سوال: گفته می شود که در احکام الهی بداء وجود دارد. اولا بداء از نظر شیعه و اسلام چه معنایی می دهد و دوم این که چه ارتباطی با دعا کردن دارد؟ 

پاسخ: یکی از اعتقادات شیعیان و پیروان مکتب اهل بیت عليهم‌السلام بداء می باشد که در اصل آن اختلافی میان علمای امامیه وجود ندارد ولی با توجه به دیدگاه های فکری و مشرب های مختلف کلامی آنان در این مورد نظرات متفاوتی ارائه شده است.
بداء در لغت به معنی پیدایش رأمی می باشد و در اصطلاح آن است ک خداوند سبحان با مشیت جدید، مشیت قبلی خود را محو کند یا اجزاء و ابعاض آن را تغییر دهد. در این جا توضیح این مسئله ضروری است که ما می دانیم که خداوند، مالک و قادر و مطلق و ازلی و ابدی است لیکن نه ایجاد و نه ابقای بعد از ایجاد چیزی جز در مواردی که وعده فرموده بر خداوند واجب نیست و علم و قدرت بی پایان الهی به نظام موجود محدود نمی شود.
مشیت الهی بر هچیزی تعلق بگیرد حتما موجود می شود، با توجه به این که خداوند سبحان حکیم است مشیت او همواره بر افعال حکیمانه تعلق می گیرد. همچنین به دلیل این که در انجام فعل و تعیین نظام هیچ گونه ایجابی بر خداوند وجود ندارد می تواند آن چه را که قبلا از روی علم و قدرت و حکمت خویش معین کرده از میان بردارد یا در آن تغییر و تبدل ایجاد نماید. این موضوع در معارف الهی بداء نامیده می شود.
دلیل اعتقاد و باور به این مسئله وجود آیات و روایات محکم و صریحی است که در این جا به یک سری از این موارد اشاره می کنیم:

1. «یمحو الله ما یشاء و یثبت و عنده أمّ الکتاب»
2. «و قالت الیهود ید الله مغلولة. غلّت ایدیهم و لعنوا بما قالوا بل یداه مبسوطتان ینفق کیف یشاء»

در این آیات دو نکته روشن مطرح است:
اول این که مالکیت و اختیار امور و مقدرات برای همیشه در اختیار خداوند است و چنین نیست که اگر چیزی را مقدر فرمود و امر به آن نمود متعین و واجب شود و حتی ابقا و حفظ آن ضروری باشد. و دوم این که محدود نمودن علم و قدرت خداوند به نظام احسن واحد محال است و این آیات به صراحت این فرضیهه را باطل دانسته اند و نیز تاکید دارند که علم و قدرت او در مرتبه ذات بر نظام های فراوان و غیر متناهی که همگی احسن اند وسعت دارند و هیچ کدام بر حضرت باری تعالی تعین ندارند.
حالا باید گفت در پرتو اعتقاد به بداء دعا مفهوم پیدا می کند. صله ارحام، پرداخت صدقه و زیارت سید الشهدا عليه‌السلام قضا را بر می گرداند و اعمال بد موجب بروز یا تشدید انتقام و سخط الهی می گردد. به نظر علمای امامیه اجابت دعا که اعتقاد همه پیروان مکتب اهل بیت است یکی از دلایل رخ دادن بداء است. اجابت دعا و تحقق خواسته دعا کننده روند حوادث را تغییر می دهد. بیماری که در حال مردن است شفا پیدا می کند و به زندگی خود ادامه می دهد. از این رو اعتقاد به بداء امید ناشی از اجابت دعا را در دل انسان زنده می کند و زندگی همراه با امید در برابر زندگی توأم با یأس همچون بهشت در برابر جهنم است.